Bối cảnh:
Nhà Mạc suy yếu
Sau giai đoạn đầu củng cố quyền lực, nhà Mạc dần suy yếu do phải đối mặt với sự phản kháng của các lực lượng trung thành với nhà Lê, cùng với những khó khăn về kinh tế và xã hội.
Các cuộc khởi nghĩa chống Mạc
Nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra ở phía Nam, với mục tiêu khôi phục nhà Lê. Nổi bật trong số đó là cuộc khởi nghĩa của Nguyễn Kim, một tướng lĩnh trung thành với nhà Lê.
Diễn biến:
Nguyễn Kim phò Lê Trang Tông
Năm 1533, Nguyễn Kim tìm được Lê Ninh, con cháu nhà Lê sơ, đưa lên ngôi vua, lấy niên hiệu là Nguyên Hòa, sử gọi là Lê Trang Tông. Nhà Lê chính thức được khôi phục, sử gọi là nhà Lê Trung hưng.
Chiến tranh Lê-Mạc: Giai đoạn này, đất nước bị chia cắt thành hai miền: từ Thanh Hóa trở vào là do nhà Lê Trung hưng kiểm soát, từ Sơn Nam trở ra là do nhà Mạc kiểm soát. Hai bên liên tục giao tranh để giành quyền kiểm soát toàn bộ đất nước.
Trịnh Kiểm nắm quyền
Sau khi Nguyễn Kim bị ám sát, con rể là Trịnh Kiểm nắm quyền điều hành nhà Lê Trung hưng. Trịnh Kiểm tiếp tục cuộc chiến chống Mạc, đồng thời củng cố quyền lực của dòng họ Trịnh.
Nhà Mạc thất bại
Sau nhiều năm chiến tranh, nhà Mạc dần suy yếu và cuối cùng bị đánh bại hoàn toàn vào năm 1592.
Đặc điểm:
Chuyển giao kéo dài và phức tạp
Quá trình chuyển giao từ nhà Mạc sang nhà Lê Trung hưng không diễn ra nhanh chóng mà kéo dài trong nhiều thập kỷ, với nhiều cuộc chiến tranh và biến động chính trị.
Sự trỗi dậy của dòng họ Trịnh
Giai đoạn này chứng kiến sự lớn mạnh của dòng họ Trịnh, từ vai trò phò tá nhà Lê dần nắm quyền kiểm soát triều đình.
Đất nước bị chia cắt
Nội chiến Lê-Mạc gây ra sự chia cắt đất nước và ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển kinh tế, xã hội.
Kết quả:
Nhà Lê Trung hưng được khôi phục: Nhà Lê được khôi phục và duy trì sự tồn tại cho đến cuối thế kỷ 18.
Quyền lực rơi vào tay dòng họ Trịnh: Dòng họ Trịnh nắm quyền lực thực sự, các vua Lê chỉ còn là những vị vua bù nhìn.
Hệ quả của chiến tranh
Nội chiến kéo dài gây ra những tổn thất to lớn về người và của, tạo ra những mâu thuẫn và bất ổn trong xã hội.
Tóm lại:
Giai đoạn chuyển giao từ nhà Mạc sang nhà Lê Trung hưng là một chương đầy biến động trong lịch sử Việt Nam, đánh dấu sự kết thúc của nhà Mạc và sự khôi phục nhà Lê, đồng thời mở ra một thời kỳ mới với sự chi phối của dòng họ Trịnh.
