, nằm phía trên mỗi quả thận. Nó thường được biết đến rộng rãi với vai trò là ){kind=small}
Cơ chế hoạt động Cortisol:
Việc sản xuất và giải phóng cortisol được điều chỉnh bởi trục hạ đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận (HPA axis). Khi cơ thể cảm nhận được căng thẳng (về thể chất, tinh thần hoặc cảm xúc), vùng dưới đồi sẽ giải phóng hormone giải phóng corticotropin (CRH). CRH kích thích tuyến yên tiết ra hormone hướng vỏ thượng thận (ACTH). ACTH sau đó di chuyển đến tuyến thượng thận và kích thích sản xuất và giải phóng cortisol vào máu.
Nồng độ cortisol trong máu có nhịp sinh học hàng ngày, thường cao nhất vào buổi sáng sau khi thức dậy và thấp nhất vào ban đêm. Tuy nhiên, tình trạng căng thẳng có thể làm phá vỡ nhịp điệu này và duy trì nồng độ cortisol cao.
Vai trò và lợi ích đa dạng của Cortisol:
Cortisol có thụ thể ở hầu hết các tế bào trong cơ thể, cho thấy phạm vi tác động rộng lớn của nó:
Điều hòa chuyển hóa Glucose
Cortisol làm tăng lượng đường trong máu bằng cách kích thích gan sản xuất glucose từ protein và chất béo (tân tạo đường) và giảm sự nhạy cảm của các mô với insulin. Điều này đảm bảo não bộ có đủ năng lượng trong tình huống căng thẳng.
Chuyển hóa chất béo, protein và carbohydrate
Cortisol giúp cơ thể sử dụng hiệu quả các chất dinh dưỡng này để tạo năng lượng. Nó có thể thúc đẩy phân hủy chất béo và protein để cung cấp nguyên liệu cho quá trình tân tạo đường.
Ức chế hệ thống miễn dịch và phản ứng viêm
Cortisol có tác dụng chống viêm và ức chế hoạt động của hệ thống miễn dịch. Mặc dù điều này có thể giúp kiểm soát các phản ứng viêm quá mức, nhưng nồng độ cortisol cao kéo dài có thể làm suy yếu hệ miễn dịch.
Duy trì huyết áp
Cortisol đóng vai trò trong việc điều chỉnh huyết áp và chức năng tim mạch.
Phản ứng với căng thẳng
Cortisol giúp cơ thể đối phó với các tình huống căng thẳng bằng cách cung cấp năng lượng, tăng cường sự tỉnh táo và điều chỉnh các phản ứng sinh lý khác.
Điều hòa chu kỳ ngủ - thức
Cortisol tham gia vào việc điều chỉnh nhịp sinh học và có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ.
Tác động lên tâm trạng và nhận thức
Nồng độ cortisol bất thường có thể liên quan đến các vấn đề về tâm trạng, lo âu và khả năng nhận thức.
Tác động tiêu cực của sự mất cân bằng Cortisol:
Cả nồng độ cortisol quá cao (hội chứng Cushing) và quá thấp (bệnh Addison) đều có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
Nồng độ Cortisol cao (hội chứng Cushing)
Có thể dẫn đến tăng cân (đặc biệt ở vùng bụng và mặt), da mỏng dễ bầm tím, yếu cơ, tăng huyết áp, tiểu đường, loãng xương, thay đổi tâm trạng và dễ nhiễm trùng.
Nồng độ Cortisol thấp (bệnh Addison)
Có thể gây ra mệt mỏi kéo dài, yếu cơ, sụt cân, hạ huyết áp, buồn nôn, nôn và thay đổi sắc tố da.
Tóm lại, Cortisol là một hormone steroid thiết yếu với nhiều vai trò quan trọng trong cơ thể, đặc biệt là trong phản ứng với căng thẳng, điều hòa chuyển hóa và chức năng miễn dịch. Sự cân bằng của cortisol là rất quan trọng để duy trì sức khỏe thể chất và tinh thần.
